Căn cứ pháp lý về quyền khởi kiện vụ án hành chính
Theo Điều 3 và Điều 30 của Luật Tố tụng hành chính 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2023), người khởi kiện có quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình nếu cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính, hoặc hành vi không thực hiện nhiệm vụ của cơ quan nhà nước là trái pháp luật.
Khoản 1 Điều 115 của Luật này quy định rõ: Tòa án có trách nhiệm nhận đơn khởi kiện vụ án hành chính khi đơn đủ điều kiện thụ lý. Tuy nhiên, nếu đơn khởi kiện không đáp ứng đầy đủ yêu cầu theo quy định tại Điều 118, Tòa có quyền từ chối tiếp nhận hoặc trả lại đơn kèm văn bản nêu rõ lý do.
Vì sao đơn khởi kiện hành chính thường bị Tòa không nhận?
Dưới đây là những lý do phổ biến khiến đơn khởi kiện hành chính bị từ chối tiếp nhận hoặc bị trả lại:
1. Không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án
Theo Điều 30 Luật Tố tụng hành chính, Tòa án chỉ giải quyết các tranh chấp hành chính giữa cá nhân/tổ chức với cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan đó. Nếu vụ việc liên quan đến quan hệ dân sự, lao động, thương mại… thì không thuộc thẩm quyền của Tòa án hành chính.
Ví dụ: Khiếu nại về hợp đồng đấu giá đất giữa cá nhân và đơn vị dịch vụ công lập nhưng không có yếu tố quyền lực nhà nước thì không được xem là tranh chấp hành chính.
2. Đơn khởi kiện không đúng mẫu, thiếu nội dung bắt buộc
Khoản 2 Điều 118 Luật Tố tụng hành chính quy định rõ: đơn khởi kiện phải có đầy đủ các nội dung như tên Tòa án có thẩm quyền, thông tin người khởi kiện và người bị kiện, nội dung vụ việc, yêu cầu khởi kiện và tài liệu chứng minh. Việc viết đơn không theo mẫu, sai hình thức hoặc thiếu thông tin là một trong các lý do phổ biến khiến Tòa từ chối tiếp nhận.
3. Chưa thực hiện khiếu nại lần đầu hoặc hết thời hiệu khởi kiện
Đối với một số loại quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính cụ thể, người dân buộc phải thực hiện khiếu nại đến cơ quan ban hành quyết định trước khi được quyền khởi kiện (theo Điều 32). Nếu bỏ qua bước này, Tòa án có quyền từ chối nhận đơn.
Ngoài ra, theo Điều 117, thời hiệu khởi kiện vụ án hành chính là 1 năm kể từ ngày nhận được hoặc biết được quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính. Nếu nộp đơn quá thời hiệu, Tòa có thể từ chối nhận hồ sơ.
4. Thiếu tài liệu chứng minh hoặc không cung cấp đúng hồ sơ
Luật Tố tụng hành chính yêu cầu người khởi kiện phải cung cấp tài liệu chứng minh cho yêu cầu khởi kiện. Việc không kèm theo bản sao quyết định hành chính bị khiếu kiện, không có giấy tờ chứng minh đã khiếu nại hoặc các bằng chứng khác có thể khiến Tòa từ chối tiếp nhận.
5. Đơn khởi kiện không có chữ ký, không kèm chứng minh nhân dân hoặc giấy ủy quyền hợp lệ
Tòa án chỉ tiếp nhận đơn của người khởi kiện hợp pháp. Nếu đơn không có chữ ký của người khởi kiện, hoặc do người khác ký thay nhưng không có giấy ủy quyền đúng quy định, thì hồ sơ sẽ bị từ chối tiếp nhận hoặc trả lại để bổ sung.
Hướng xử lý khi bị Tòa không nhận hoặc trả lại đơn khởi kiện
Khi đơn khởi kiện hành chính không được Tòa tiếp nhận, người khởi kiện không nên hoang mang, mà cần thực hiện các bước sau:
1. Yêu cầu Tòa án giải thích rõ lý do từ chối
Theo Điều 121 Luật Tố tụng hành chính, nếu Tòa án trả lại đơn, họ phải có văn bản nêu rõ lý do. Người khởi kiện có quyền khiếu nại hoặc đề nghị giải thích rõ ràng lý do bị từ chối để điều chỉnh hồ sơ.
2. Bổ sung, sửa đổi đơn khởi kiện theo hướng dẫn
Nếu lý do bị từ chối là do hình thức đơn sai, thiếu chứng cứ, hoặc chưa đủ điều kiện khởi kiện, người dân cần nhanh chóng điều chỉnh và nộp lại trong thời hạn được yêu cầu (thường là 10 ngày làm việc).
3. Nộp đơn khiếu nại hoặc phản ánh đến Chánh án TAND cấp trên
Trong trường hợp cho rằng việc từ chối nhận đơn là trái quy định pháp luật, người khởi kiện có thể gửi đơn khiếu nại đến Chánh án TAND cấp trên để được xem xét lại theo Điều 123.
4. Gửi đơn đến Tòa án khác nếu bị từ chối do sai thẩm quyền
Nếu bị trả đơn vì không đúng thẩm quyền, người khởi kiện nên xác định lại chính xác cơ quan có thẩm quyền giải quyết và gửi lại hồ sơ tới Tòa án đúng cấp, đúng nơi.
Đúc kết lại, việc nộp đơn khởi kiện hành chính tưởng chừng đơn giản nhưng thực tế lại tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu người dân không nắm chắc điều kiện, thủ tục và mẫu biểu theo quy định pháp luật. Khi Tòa án không nhận hoặc trả lại đơn khởi kiện hành chính, việc đầu tiên là phải hiểu rõ lý do và có hướng xử lý phù hợp, tránh bỏ lỡ thời hiệu khởi kiện.
Nếu bạn đang gặp khó khăn trong quá trình khởi kiện hành chính, hãy liên hệ với Công ty Luật Vũ & Đồng Nghiệp để được hỗ trợ soạn thảo đơn, xác định thẩm quyền và đảm bảo quyền lợi hợp pháp một cách nhanh chóng và hiệu quả nhất.