A - Câu hỏi từ khách hàng:

Người gửi: Chị Trần Thị L – Khánh Hòa

Chồng tôi vừa qua đời đột ngột và không để lại di chúc. Trước đó, chồng tôi có tham gia 02 hợp đồng bảo hiểm nhân thọ. Trong đó, hợp đồng thứ nhất có chỉ định tôi là người thụ hưởng, còn hợp đồng thứ hai không chỉ định người thụ hưởng.

Sau khi chồng tôi mất, công ty bảo hiểm đã chi trả cho tôi 1,5 tỷ đồng từ hợp đồng có chỉ định người thụ hưởng, còn hợp đồng thứ hai (1 tỷ đồng) được chi trả cho tôi và mẹ chồng (mẹ ruột của chồng tôi).

Hiện có một người tên N. khởi kiện yêu cầu tôi và mẹ chồng trả khoản nợ 1,5 tỷ đồng mà chồng tôi vay trước khi mất (có giấy tờ vay rõ ràng). Người đó cho rằng số tiền bảo hiểm 2,5 tỷ mà tôi và mẹ chồng nhận được phải dùng để thanh toán nghĩa vụ nợ do chồng tôi để lại.

Tôi muốn hỏi: Khoản tiền 1,5 tỷ đồng tôi được nhận từ hợp đồng bảo hiểm nhân thọ có chỉ định người thụ hưởng có được xem là di sản thừa kế không? Tôi có phải dùng số tiền này để trả nợ cho chồng không?

B - Trả lời từ Công ty Luật Vũ & Đồng nghiệp:

Cảm ơn chị đã gửi câu hỏi đến Công ty Luật Vũ & Đồng nghiệp. Về trường hợp của chị, chúng tôi xin được tư vấn như sau:

Theo khoản 26 Điều 4 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022, quy định:

“Người thụ hưởng là tổ chức, cá nhân được bên mua bảo hiểm hoặc người được bảo hiểm chỉ định để nhận tiền bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm.”

Như vậy, quyền nhận tiền bảo hiểm của người thụ hưởng là quyền độc lập, được xác lập theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm, không phụ thuộc vào quan hệ thừa kế.

Trong trường hợp này, chồng chị là bên mua bảo hiểm kiêm người được bảo hiểm, đã chỉ định rõ ràng chị là người thụ hưởng trong hợp đồng thứ nhất. Do đó, số tiền 1,5 tỷ đồng mà chị được nhận là từ quyền của người thụ hưởng theo hợp đồng bảo hiểm, chứ không phải phần tài sản trong khối di sản thừa kế mà chồng chị để lại.

Vì vậy:

• Số tiền bảo hiểm 1,5 tỷ đồng mà chị được nhận từ hợp đồng có chỉ định người thụ hưởng là tài sản riêng của chị, không bị coi là di sản thừa kế, và không bị dùng để thanh toán nợ của người đã mất.

• Đối với hợp đồng bảo hiểm thứ hai không chỉ định người thụ hưởng, số tiền chi trả 1 tỷ đồng này sẽ được coi là di sản thừa kế và sẽ dùng để thực hiện nghĩa vụ tài sản (bao gồm trả nợ, chi phí mai táng...) trước khi phân chia cho những người thừa kế theo pháp luật.

Qua phân tích trên, chị không có nghĩa vụ dùng khoản 1,5 tỷ đồng nhận với tư cách người thụ hưởng bảo hiểm để thanh toán nợ cho chồng mình. Nghĩa vụ thanh toán nợ chỉ phát sinh trên cơ sở phần di sản thừa kế, tức là số tiền bảo hiểm từ hợp đồng không chỉ định người thụ hưởng và các tài sản khác (nếu có) mà chồng chị để lại.

Câu trả lời trên có tính chất tham khảo. Để đảm bảo quyền lợi cao nhất, chị nên làm việc trực tiếp với luật sư để được tư vấn cụ thể theo hồ sơ và chứng cứ của vụ việc.

Công ty Luật Vũ & Đồng Nghiệp
📍 16 Mạc Đĩnh Chi, Nha Trang, Khánh Hòa
📞 0914.086.292 (Zalo/Viber)

Khi tình yêu không chỉ là chuyện của trái tim

Trong những ngày chuẩn bị cưới, ai cũng muốn câu chuyện tình của mình trọn vẹn và đẹp đẽ. Thế nhưng, song song với cảm xúc, hôn nhân còn là một quan hệ pháp lý – nơi tài sản, nghĩa vụ và trách nhiệm đan xen.
Một căn nhà mua chung, khoản tiền một bên đóng góp nhiều hơn, hay tài sản cha mẹ cho riêng… tất cả đều có thể trở thành “điểm nóng” khi hôn nhân gặp sóng gió.
Và thực tế cho thấy, không chỉ các cặp Việt – Việt, mà cả hôn nhân có yếu tố nước ngoài đều gặp phải câu hỏi: Có thể thỏa thuận rõ ràng về tài sản chung – riêng trước khi cưới hay không? Và nếu có, pháp luật Việt Nam có công nhận không?

Pháp luật nói gì về thỏa thuận tài sản vợ chồng?

Luật Hôn nhân & Gia đình 2014 đã mở ra một cơ chế rất tiến bộ – “chế độ tài sản của vợ chồng theo thỏa thuận”.
Theo Điều 47 – 50, bên cạnh chế độ tài sản theo luật định, vợ chồng có quyền lựa chọn thỏa thuận trước hôn nhân để xác định đâu là tài sản chung, đâu là tài sản riêng, cách quản lý, định đoạt và phân chia nếu hôn nhân chấm dứt.

Điều kiện để thỏa thuận có hiệu lực:

• Thời điểm: Lập trước khi đăng ký kết hôn.

• Hình thức: Bằng văn bản, được công chứng hoặc chứng thực.

• Hiệu lực: Bắt đầu từ ngày đăng ký kết hôn.

Nội dung thỏa thuận phải tuân thủ nguyên tắc bình đẳng, không trái pháp luật, đạo đức xã hội và không làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống gia đình.

Nghị định 126/2014/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết việc xác định tài sản, sửa đổi – bổ sung, cũng như cách công khai để bảo vệ quyền lợi của người thứ ba.

Hôn nhân có yếu tố nước ngoài – Những giới hạn cần biết

Với trường hợp một bên là người nước ngoài, Điều 122 Luật HNGĐ 2014 quy định: quan hệ hôn nhân tại Việt Nam áp dụng pháp luật Việt Nam, trừ trường hợp có điều ước quốc tế khác hoặc pháp luật Việt Nam cho phép áp dụng pháp luật nước ngoài.

Đặc biệt, cần lưu ý:

• Người nước ngoài không có quyền sử dụng đất tại Việt Nam.

• Quyền sở hữu nhà ở của người nước ngoài bị giới hạn theo Luật Nhà ở.
  Vì vậy, thỏa thuận tài sản chỉ có thể điều chỉnh giá trị hoặc quyền tài chính, không thể “hợp thức hóa” việc đứng tên quyền sử dụng đất nếu pháp luật không cho phép.

Các tình huống điển hình và hướng xử lý

1. Chuẩn bị kết hôn:
   Lập thỏa thuận tài sản (prenup) để xác định rõ tài sản riêng, nguyên tắc hình thành tài sản chung, tỷ lệ góp vốn, cơ chế định đoạt và phân chia.

2. Đã kết hôn, chưa có prenup:

   • Không thể áp dụng thỏa thuận trước hôn nhân từ đầu, nhưng có thể:

     • Lập văn bản chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân (postnup) – công chứng theo quy định.

     • Sửa đổi/bổ sung chế độ tài sản nếu trước đây đã có thỏa thuận.

3. Tài sản là nhà, đất tại Việt Nam:

   • Xác định rõ nguồn tiền góp, tỷ lệ sở hữu giá trị, hoặc cơ chế bồi hoàn khi ly hôn.

   • Tuân thủ giới hạn pháp luật về quyền sở hữu/đứng tên của người nước ngoài.

Checklist nội dung nên có trong thỏa thuận tài sản

• Danh mục tài sản riêng của mỗi bên.

• Nguyên tắc hình thành và quản lý tài sản chung.

• Quy định về nợ chung, nợ riêng.

• Ngưỡng giá trị tài sản cần chữ ký cả hai bên khi định đoạt.

• Cách xử lý tài sản khi ly hôn hoặc một bên chết.

• Phụ lục hoặc sửa đổi khi có biến động tài sản lớn.

Lời khuyên “khôn ngoan” để vừa giữ hạnh phúc, vừa bảo toàn quyền lợi

1. Ghi nhận mọi đóng góp bằng chứng từ rõ ràng.

2. Ưu tiên lập prenup trước hôn nhân, nếu đã cưới thì dùng postnup hợp pháp.

3. Ngôn từ thỏa thuận trung tính – hướng tới minh bạch, ổn định gia đình.

4. Tuân thủ pháp luật chuyên ngành để tránh thỏa thuận vô hiệu.

5. Song ngữ hóa nếu có yếu tố nước ngoài, dự liệu xung đột pháp luật.

Thỏa thuận tài sản vợ chồng không phải là “đơn ly hôn dự phòng”, mà là một cơ chế bảo vệ quyền lợi và phòng ngừa rủi ro. Khi được lập đúng luật, nó vừa giúp các bên yên tâm về mặt tài chính, vừa giảm thiểu tranh chấp nếu hôn nhân đổ vỡ.
Và đôi khi, chính sự rõ ràng ấy lại giúp tình yêu bền lâu hơn.

Công ty Luật Vũ & Đồng Nghiệp
📍 16 Mạc Đĩnh Chi, P. Phước Tiến, TP. Nha Trang, Khánh Hòa
📞 0914.086.292 (Zalo/Viber)

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, tình trạng kết hôn và ly hôn giữa công dân Việt Nam và người nước ngoài diễn ra ngày một phổ biến. Tuy nhiên, đằng sau những thủ tục tưởng như đã có khuôn khổ pháp lý rõ ràng lại là vô số khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn xét xử. Những bất cập này không chỉ kéo dài thời gian giải quyết vụ án mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan.

Pháp lý hiện hành: Vẫn chưa đủ sắc bén

Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 (Điều 127) và Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 đã xác lập các nguyên tắc và quy trình cơ bản trong việc giải quyết ly hôn có yếu tố nước ngoài. Theo đó, đây là những vụ việc mà ít nhất một bên là người nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, hoặc vụ án có liên quan đến tài sản ở nước ngoài.

Tuy nhiên, khi đi vào thực tế, việc áp dụng các quy định này lại bộc lộ nhiều lỗ hổng – từ khâu xác định thẩm quyền, tống đạt văn bản, đến ủy thác tư pháp và thi hành án.

Tòa án khu vực – Mô hình mới, thách thức mới

Một thay đổi đáng chú ý trong thời gian gần đây là việc tổ chức lại hệ thống Tòa án nhân dân theo hướng thành lập Tòa án nhân dân khu vực thay cho Tòa án cấp huyện. Theo phân công, các vụ án ly hôn có yếu tố nước ngoài sẽ do Tòa án nhân dân khu vực hoặc Tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết, tùy vào tính chất vụ việc.

Với những vụ án đơn giản, không có yêu cầu ủy thác tư pháp, các bên đều cư trú tại Việt Nam và không có tài sản ở nước ngoài, Tòa án nhân dân khu vực có thể thụ lý theo sự phân công của Tòa cấp trên.

Ngược lại, nếu vụ án có yếu tố phức tạp như cần ủy thác tư pháp quốc tế, xác minh tài sản ở nước ngoài, hoặc bị đơn không cư trú tại Việt Nam, thì việc xét xử phải do Tòa án nhân dân cấp tỉnh đảm nhiệm.

Sự thay đổi trong mô hình tổ chức đặt ra yêu cầu cấp thiết về đào tạo, chuẩn hóa trình độ cán bộ và cơ sở pháp lý đồng bộ để tránh tình trạng lúng túng, đùn đẩy trong xử lý.

Nút thắt lớn: Ủy thác tư pháp và tống đạt ra nước ngoài

Đây được xem là rào cản lớn nhất trong quá trình giải quyết ly hôn có yếu tố nước ngoài. Việc gửi hồ sơ ra nước ngoài theo con đường ủy thác tư pháp để lấy lời khai, tống đạt giấy tờ hoặc thu thập chứng cứ thường kéo dài hàng tháng, thậm chí không có hồi đáp.

Nhiều vụ án bị đình trệ vì không nhận được phản hồi từ các cơ quan chức năng nước ngoài – nhất là khi Việt Nam chưa có hiệp định tương trợ tư pháp song phương với nước đó. Trong khi chờ đợi, Tòa án trong nước không thể tiếp tục xét xử, buộc phải tạm đình chỉ hoặc hoãn phiên tòa nhiều lần, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của nguyên đơn – vốn đa số là người Việt Nam mong muốn được giải quyết ly hôn nhanh chóng để ổn định cuộc sống.

Bất cập pháp lý: Luật có nhưng thiếu rõ ràng

Một số khái niệm pháp lý vẫn còn chung chung, thiếu định lượng cụ thể, điển hình như:

- Cụm từ “cư trú, làm ăn, sinh sống lâu dài ở nước ngoài” trong Bộ luật Tố tụng Dân sự được dùng để xác định thẩm quyền, nhưng không có hướng dẫn rõ ràng về thời gian bao lâu được xem là “lâu dài”.

- Vấn đề phân chia chi phí ủy thác tư pháp cũng không được quy định minh bạch. Trong các vụ thuận tình ly hôn, việc bên nào chịu chi phí gửi hồ sơ ra nước ngoài vẫn còn gây tranh cãi.

- Khi nguyên đơn rút đơn sau khi Tòa đã tống đạt giấy tờ, cũng chưa có quy định cụ thể về việc xử lý các tài liệu đã gửi đi, hay trách nhiệm chi trả chi phí đã phát sinh.

Ngoài ra, Công văn 253/TANDTC-PC năm 2018 hiện là văn bản duy nhất cho phép Tòa án xử lý vụ án ly hôn khi không rõ địa chỉ bị đơn ở nước ngoài. Tuy nhiên, đây chỉ là văn bản hướng dẫn nội bộ, chưa có giá trị pháp lý ràng buộc rộng rãi.

Thiếu hụt nhân lực chuyên môn và kỹ năng ngoại giao tư pháp

Thực tế cho thấy, không phải cán bộ tòa án nào cũng thông thạo ngoại ngữ hoặc am hiểu quy trình lãnh sự, hợp pháp hóa giấy tờ nước ngoài – một yêu cầu bắt buộc trong các vụ án ly hôn có yếu tố quốc tế.

Nhiều Tòa án khu vực hoặc Tòa tỉnh phụ thuộc vào cán bộ pháp chế kiêm nhiệm hoặc phải nhờ cơ quan ngoại vụ, dẫn đến tình trạng chậm trễ, thiếu chính xác và phát sinh sai sót.

Kiến nghị và giải pháp

Để tháo gỡ những vướng mắc hiện nay, cần có các giải pháp mang tính hệ thống và lâu dài:

1. Ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể, đặc biệt là về:

     - Cách xác định nơi cư trú lâu dài ở nước ngoài;

     - Quy trình tống đạt và xác nhận hoàn tất ủy thác tư pháp;

     - Trách nhiệm tài chính khi vụ án bị đình chỉ hoặc nguyên đơn rút đơn.

2. Nâng cấp Công văn 253/TANDTC-PC thành nghị quyết hoặc văn bản pháp luật chính thức, nhằm đảm bảo tính pháp lý khi xử lý các vụ việc không rõ địa chỉ bị đơn.

3. Mở rộng quan hệ hợp tác tư pháp quốc tế, ký thêm các hiệp định song phương hoặc đa phương về tương trợ tư pháp dân sự, đặc biệt với các quốc gia có công dân thường xuyên kết hôn với người Việt Nam như Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Úc, Trung Quốc...

4. Tăng cường đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ Tòa án, đặc biệt về kỹ năng xử lý hồ sơ quốc tế, kỹ năng ngoại giao tư pháp, và sử dụng tiếng Anh pháp lý.

Giải quyết ly hôn có yếu tố nước ngoài là một bài toán pháp lý phức tạp, đòi hỏi không chỉ sự chặt chẽ trong quy định mà còn là tính thực tiễn, linh hoạt trong áp dụng và năng lực xử lý của bộ máy Tòa án. Khi Việt Nam ngày càng hội nhập quốc tế, việc hoàn thiện hành lang pháp lý và nâng cao năng lực thực thi là yếu tố then chốt để bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho công dân, đồng thời khẳng định tính hiệu quả và chuyên nghiệp của nền tư pháp quốc gia.

LUẬT SƯ NHA TRANG KHÁNH HÒA