1. Không đăng ký kết hôn có được coi là vợ chồng hợp pháp không?

Theo Điều 9 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, hôn nhân hợp pháp chỉ được công nhận khi đăng ký kết hôn tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền và được cấp giấy chứng nhận kết hôn.

📌 Hệ quả pháp lý nếu không đăng ký kết hôn:

• Không phát sinh quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng theo pháp luật.
• Không được giải quyết theo thủ tục ly hôn mà chỉ là chấm dứt quan hệ chung sống.
• Việc chia tài sản chung, con chung được xử lý theo Bộ luật Dân sự và Luật Hôn nhân và Gia đình nhưng không theo cơ chế ly hôn như các cặp vợ chồng hợp pháp.

Điều này có nghĩa là, nếu bạn chỉ sống chung mà không đăng ký kết hôn, về mặt pháp lý bạn không có tư cách vợ hoặc chồng. Do đó, khi chia tay, bạn không thể yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn, nhưng vẫn có thể đề nghị Tòa án tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng.

2. Tòa án sẽ giải quyết thế nào khi một bên muốn chia tay?

Theo khoản 2 Điều 53 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, nếu hai người chung sống như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn, Tòa án sẽ không giải quyết ly hôn mà chỉ tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng.

🔹 Điều này đồng nghĩa với việc:
✅ Bạn không phải thực hiện thủ tục ly hôn như các cặp vợ chồng hợp pháp.
✅ Sau khi Tòa án tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng, mỗi bên tự do chấm dứt mối quan hệ mà không có ràng buộc pháp lý.
✅ Các vấn đề về quyền nuôi con và phân chia tài sản chung vẫn được Tòa án xem xét giải quyết theo quy định của pháp luật dân sự.

📌 Ví dụ thực tế:

• Một cặp đôi sống chung 10 năm mà không đăng ký kết hôn, khi muốn chia tay, họ không thể làm thủ tục ly hôn mà chỉ có thể đề nghị Tòa án không công nhận quan hệ vợ chồng.
• Nếu hai người có tài sản chung hoặc con chung, Tòa án sẽ giải quyết theo nguyên tắc dân sự chứ không theo thủ tục ly hôn thông thường.

3. Quyền lợi của các bên khi chia tay

Mặc dù pháp luật không công nhận hôn nhân trong trường hợp không đăng ký kết hôn, nhưng quyền lợi về con chung và tài sản chung vẫn được bảo vệ.

3.1. Quyền nuôi con khi chia tay

Dù không đăng ký kết hôn, nhưng nếu hai người có con chung, quyền và nghĩa vụ đối với con không thay đổi.

🔹 Theo Điều 15 và Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, cha mẹ có nghĩa vụ:
✅ Chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con cái dù có sống chung hay không.
✅ Không được xâm phạm quyền lợi hợp pháp của con.

📌 Nguyên tắc phân định quyền nuôi con:
✔️ Nếu con dưới 36 tháng tuổi, mẹ có quyền ưu tiên nuôi con (trừ trường hợp mẹ không đủ khả năng chăm sóc).
✔️ Nếu con từ 07 tuổi trở lên, Tòa án sẽ xem xét nguyện vọng của con.
✔️ Nếu con từ 3 đến dưới 7 tuổi, Tòa án sẽ căn cứ vào điều kiện kinh tế, môi trường sống, khả năng giáo dục của mỗi bên để quyết định.

💡 Lưu ý: Người không trực tiếp nuôi con vẫn có quyền và nghĩa vụ cấp dưỡng cho con theo mức do hai bên thỏa thuận hoặc theo phán quyết của Tòa án.

3.2. Phân chia tài sản khi chia tay

Mặc dù quan hệ vợ chồng không được công nhận, nhưng tài sản chung vẫn được giải quyết theo quy định của pháp luật dân sự.

📌 Nguyên tắc phân chia tài sản:
✅ Nếu hai bên có thỏa thuận về tài sản chung – tài sản sẽ được chia theo thỏa thuận.
✅ Nếu không có thỏa thuận, tài sản được chia theo nguyên tắc công bằng, dựa trên đóng góp của mỗi bên.
✅ Tài sản riêng của mỗi người không bị chia.

🔹 Ví dụ thực tế:

• Nếu hai người mua nhà chung nhưng không đăng ký kết hôn, khi chia tay, căn nhà vẫn là tài sản chung và sẽ được phân chia theo quy định dân sự.
• Nếu một bên có tài sản riêng trước khi chung sống, tài sản đó không bị chia khi hai người không còn chung sống nữa.

4. Án phí khi yêu cầu Tòa án giải quyết

🔹 Khi một bên yêu cầu Tòa án tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng, họ phải nộp án phí dân sự sơ thẩm không có giá ngạch, theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14.

📌 Mức án phí:
✔️ 300.000 VNĐ nếu không có tranh chấp tài sản.
✔️ Nếu có tranh chấp tài sản, mức án phí được tính dựa trên giá trị tài sản tranh chấp.

5. Kết luận

✔️ Nếu không đăng ký kết hôn, mối quan hệ vợ chồng không được pháp luật công nhận, và khi chia tay, không cần thực hiện thủ tục ly hôn.
✔️ Tòa án chỉ tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng, đồng thời giải quyết quyền nuôi con và tài sản chung nếu có tranh chấp.
✔️ Các quyền lợi của con chung và tài sản vẫn được bảo vệ theo quy định của pháp luật dân sự.